Vier Antilliaanse pianisten, Wim Statius Muller, Johnny Kleinmoedig, Randal Corsen en Livio Hermans, maakten begin november 2008 een reis naar Polen, om daar de Antilliaanse klassieke muziek ten gehore te brengen, in het bijzonder de mazurka. De bekende Antilliaanse musicus Jan Gerard Palm (1831-1906) schreef een aantal mazurka’s, die heden ten dage nog altijd worden gespeeld.

Aanleiding van de reis naar Polen was het boek van Jan Brokken ‘Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin’. In het boek neemt Brokken de lezer mee op een reis langs de muzikale tradities van Curaçao. We zien namen als Palm, Corsen en Blasini, maar ook Kleinmoedig en Conrad opduiken. De mazurka is van oorsprong een Poolse dans en beroemd geworden door Chopin. Brokken besloot daarom het boek in het Pools te laten vertalen. In 2008 verscheen bij uitgeverij Atut de Poolse editie, vertaald door Aleksandra Hnat. De Poolse vertaling, die evenals de Nederlandse uitgave ook een cd bevat met 21 werken van Antilliaanse componisten wekte alom verbazing. Er verschenen uitgebreide en lovende kritieken, onder meer in het weekblad Polytyka en het dagblad Gazetta en ook gerenommeerde Chopinologen waren verrukt over de Antilliaanse mazurka en tevens verbaasd dat Chopin zo’n grote en blijvende invloed heeft gehad op de muziek van de Caribische eilanden. De eerste presentatie, de concertlezing, speelde zich af in Wroclaw in het Oratorium Marianum, waar een voortreffelijke vleugel staat. Ook de akoestiek is geweldig. Wim Statius Muller genoot dan ook van zijn eigen spel, evenals de toegestroomde muziekliefhebbers. Brokken leidde de te spelen stukken in met een kort verhaal, dat vertaald werd door Aleksandra Hnat, die ook het boek had vertaald.

Brokken vertelt hierover: “Johnny Kleinmoedig speelde een moderne Antilliaanse wals ‘Euphemia’ die hij aan zijn moeder had opgedragen. Livio Hermans speelde echt Chopin op zijn Arubaans: een mazurka van Padu del Caribe. Allen kregen een staande ovatie en moesten drie toegiften geven. Johnny en Livio speelden de wals ‘Aura’ van Albert Palm quatre-mains, en Johnny en Wim de wals ‘Puitu’, het kuikentje. Uiteindelijk voegde ook Livio zich daarbij, met één hand, zodat het stuk vijfhandig werd uitgevoerd. De reacties na afloop waren unaniem juichend. Voor het publiek, waaronder veel Poolse studenten Nederlands, was de muziek volslagen nieuw en ook de formule van een concertlezing: tekst en muziek. De moeder van Aleksandra Hnat, die scheikunde aan de universiteit doceert, zei: “Ik begrijp nu waarom mijn dochter Nederlands is gaan studeren. Wat klinkt die taal mooi!”

Randal Corsen, een van de vier pianisten was voor familiebezoek tijdens de feestdagen op zijn geboorte-eiland en heeft goede herinneringen aan de Polenreis. “Jammergenoeg ben ik niet de hele periode meegeweest. Ik heb de eerste officiële presentatie van het boek van Jan Brokken gemist en de concertlezing daarna. In Warschau en de geboorteplaats van Chopin, Zelazowa Wola was ik er wel bij. Mij was gevraagd om onder meer een jazzimprovisatie te spelen op de mazurka ‘Erotiko’, een compositie van mij en Eric Calmes uit 1999. Ik ben in het geboortehuis van Chopin geweest. Dat was een belevenis, want Chopin is toch één van de grootste pianogenieën, zeker uit de romantiek. Een belangrijke figuur voor de klassieke muziek. We hebben daar natuurlijk ook op de vleugel gespeeld. We hadden gehoord dat dit echt de vleugel van Chopin was geweest, maar helaas bleek dat niet het geval te zijn. In zijn geboortehuis staan geen oorspronkelijke instrumenten. Toch was het een belevenis om in dat huis te spelen. De echte vleugel, zo heb ik begrepen van een gids die ons heeft rondgeleid, is uit een raam van een bovenverdieping van een flatgebouw gegooid. Een vreemd verhaal. Studenten in dat huis zouden soldaten hebben bekogeld en daarna zouden de soldaten uit wraak alles uit het raam hebben gegooid, zelfs de vleugel van Chopin, die volkomen te pletter viel. We zijn ook in de kerk geweest waar het hart van Chopin is bijgezet. Warschau is een heel bijzondere stad. Deze is natuurlijk helemaal platgebombardeerd geweest en later zijn er schilderijen gebruikt als referentie, om te zien hoe het er uit zag. Aan de hand daarvan hebben ze dan weer herbouwd. Je waant je dus in een heel oude stad, maar alles is opnieuw opgebouwd. Dat is dus heel bijzonder. We zijn ook door de wijk gereden waar de joodse getto’s waren. Daar is dus helemaal niets meer van over. Als je daar bent, dan voel je hoe die stad heeft geleden. Met zijn allen zijn we ook naar de opera Lucia di Lammermoor geweest, in de concertzaal van de Nationale Opera, waar wij ook moesten spelen. Een vreemde ervaring, want de opera werd helemaal in het Pools gezongen.”

Brokken meldt op zijn website over het optreden in de Opera: “We traden daar op in de Sale Redutove van het Tetr Wielki, de concertzaal van de Nationale Opera. Prachtige zaal ook, vergelijkbaar met de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw. Die opera is echt een tempel, met een doolhof aan trappen, foyers en zitjes waar je wat kunt eten en drinken. De voorstelling in de Opera begon om zeven uur, wij moesten daarom later beginnen, om half acht. Aan het publiek zag je dat ze zich opgetut hadden voor een concert in de opera. De mannen in pak en veel vrouwen in een fluwelen jurk. Dat geeft zo’n avond wel cachet. Alles was goed verzorgd, tot de op karton gedrukte programma’s aan toe. De minister van Cultuur, Dabrowski, die tevens directeur van de opera is, leidde de avond in. De Nederlandse ambassadeur en de culturele attaché waren aanwezig. Het was allemaal chique! We zaten op hoge rode fauteuils met een gouden randje - die kwamen zo uit het decor van een opera. Het geluid was perfect, er zaten drie geluidstechnici achter de knoppen.”

Corsen, die in de buurt van Utrecht woont en daar ook les geeft aan het conservatorium, is momenteel bezig met een opera. Hij doet daar nog ietwat geheimzinnig over. Corsen: “Het libretto wordt geschreven door Carel de Haseth. Het is een project van Tania Kross en verder kan ik er nog weinig over zeggen.”

De Polenreis werd op initiatief van Millicent Smeets-Muskus op video vastgelegd door Alex Alberto en Marjo Verkerk. De documentaire is bestemd voor het Nationaal Historisch Archief. Binnenkort zal de productie ook te zien zijn in Theater Luna Blou. De datum wordt nog bekendgemaakt.

Polenreis
De reis naar Polen werd mede georganiseerd door het Poolse ministerie van Cultuur, de Chopin Vereniging in zijn geboorteplaats Zelazowa Wola, de afdeling Neerlandistiek, het rectoraat van de Universiteit van Wroclaw en de Poolse ambassade in Den Haag. Vanuit Curaçao is het de stichting New Horizons for Our Music die zich voor dit initiatief heeft ingespannen. De reis van de Antilliaanse musici werd gefinancierd door het Prins Bernhard Cultuurfonds Nederlandse Antillen en Aruba.